Crowdshipping: kansrijk of gedoemd te mislukken?
Door ongebruikte vrachtruimte te gebruiken voor kleine, gebundelde ladingen, kan het pakketvervoer goedkoper, schoner en fijnmaziger worden. Inmiddels zijn er diverse apps en platforms die klanten, leveranciers en (soms particuliere) vervoerders aan elkaar koppelen. Lector haven- en stadslogistiek Ron van Duin denkt dat deze vorm van gebundelde logistiek, ook wel crowdshipping genoemd, kansrijk is.
Stel: je moeder woont in een prachtig afgelegen hutje in Noord-Noorwegen, en is gek op Goudse kaas. Ze heeft geen zeehavens of treinterminals in haar buurt, maar wel een oprit. Wil je het vervoer betaalbaar en duurzaam regelen, dan zal je de boot, de trein en het wegverkeer moeten combineren. Reguliere logistieke platforms zoals TEUbooker of Shypple kunnen daarmee helpen. Echter, in de twintigvoetscontainers van dit soort bedrijven passen al snel 22.000 kilostukken kaas.
Deel de ‘last mile’
Een beetje veel voor je moeder, die andere interesses heeft dan het opzetten van een groothandel. Je zou haar voorliefde voor de Goudse gele kunnen bundelen met bijvoorbeeld de stroopwafelzucht van de Nederlandse ambassade in Oslo en de rookworstenbehoefte van een groep wandelaars in Stavanger.
De drie pakketten met kaas, stroopwafels en rookworsten kunnen worden gebundeld en op de trein gezet naar het Noord-Duitse Rostock, gecombineerd met pakweg een vracht kerstpakketten voor Duitse poolonderzoekers, en vervolgens verscheept naar Kopenhagen. Daar wordt alles op transport gezet naar Oslo, waar het weer gesplitst wordt.
Vervolgens wordt het pakket met Goudse kaas overhandigd aan een backpacker die bijvoorbeeld op weg is naar de stad Bergen, in midden-Noorwegen. Een retailer uit het dorp waar je moeder woont, doet die dag in Bergen inkopen en neemt meteen het pakket met kaas mee, om het een paar uur later bij haar af te leveren.
Tekst loopt door onder kader.
Wat is crowdshippingCrowdshipping is een vorm van crowdsourcing, waarbij een groep mensen samenwerkt om een project uit te voeren. Crowdshipping houdt in dat het vervoer van goederen wordt gedaan door de transporteur die zich op dat moment het dichtst bij de afleverroute bevindt. Dat kan een spoorvervoerder of een personenauto zijn, maar ook een fietser of voetganger. Deelnemers, zoals verladers, koeriers en particulieren, maken dan gebruik van dezelfde crowdshipping app en hoeven elkaar daardoor niet persoonlijk te kennen.
Doordat zij allemaal hun gegevens delen, bijvoorbeeld over hun locatie en bestemming, kunnen gebruikers onderling diensten aan elkaar verlenen die traditioneel door externe bedrijven werden gedaan. Vaak wordt de kwaliteit daarvan bewaakt doordat deelnemers elkaar beoordelingen geven. Door registratie bij het platform verbinden ze zich daarnaast aan een gezamenlijke set regels en voorwaarden.
Data bundelen
Met de juiste app en de juiste informatie van andere gebruikers, bijvoorbeeld over hun bestellingen, hun verblijfplaats of hun volgende reisbestemming, had deze moeder haar bestelling kunnen bundelen met die van andere particulieren of bedrijven en slim gebruik kunnen maken van de restcapaciteit van reguliere verkeersstromen.
Dat zou fijnstof en CO2 hebben bespaard, terwijl ze waarschijnlijk minder had hoeven te betalen voor het vervoer van haar kaas dan wanneer ze het op de reguliere manier bestelt. En het kan in sommige gevallen beter zijn voor het milieu. Misschien is het niet verbazingwekkend dat juist Noorwegen al een platform kent om dit soort fijnmazig transport te delen: Nimber.
Nimber is weliswaar gericht op particuliere bezorgers, maar dit soort platforms zijn er van groot tot klein, voor bedrijven en particulieren en van fietsers tot vliegers. In Amerika heten ze Grabr, Cargomatic en ShipBob, in Peru is er Quempo, in Oekraïne Travelpost, in België PiggyBee en in Nederland heb je Peer en Cycloon. Deze platforms bundelen de gegevens van verzenders, pakketten en transporteurs, en bieden een scala aan vervoersopties.
‘Crowdshipping is de volgende halte voor de deeleconomie’, kopte het politiek-economisch tijdschrift The Economist vorig jaar. Niet alleen particulieren maar ook bedrijven maken tegenwoordig gebruik van de ‘crowd’ (zie kader). Dan gaat het om bescheiden mkb’ers, maar ook om giganten als Amazon, Walmart en DHL.
Niet altijd een succes
Toch blijkt crowdshipping in de praktijk niet overal een succes. Mag het in het dunbevolkte Scandinavië dé oplossing lijken, in de West-Europese binnensteden kan het juist meer wegopstoppingen en CO2-uitstoot veroorzaken, concludeerde het Vlaamse innovatieplatform voor de logistieke sector (VIL) in 2017. Om net zo CO2-efficiënt te kunnen zijn als de bestaande transportsector, zouden de koeriers minder omwegen moeten maken en meer pakjes per rit moeten meenemen.
Door te veel haast, te weinig vrachtaanbod en suboptimale apps was de Belgische crowdshipping-sector nog niet zo ‘groen’ als ze zou kunnen zijn. Daar staat tegenover, suggereerden de onderzoekers, dat iemand die een autorit financiert door onderweg wat pakketjes mee te nemen, daar sociaal en financieel best profijt van kan hebben.
Ook in Nederland wordt met crowdshipping geëxperimenteerd. Zo bundelt de Logistieke Hub Den Haag alle zendingen die bestemd zijn voor diverse kantoren die deelnemen aan het project. Vervolgens worden ze met elektrische voertuigen bezorgd. Diezelfde voertuigen nemen vervolgens afval weer mee terug naar de hub.
‘Het idee van een dergelijke stadsdistributie is niet nieuw’, vertelt Van Duin. ‘Begin jaren 90 hadden we in Nederland al de eerste initiatieven in Maastricht, Leiden en Groningen. Alleen bij de noorderlingen leek het te werken. Het verschil? De Groningers mochten gebruikmaken van de busbaan, in Maastricht en Leiden mocht dat niet. Bovendien lag de hub daar te ver van het centrum.’
In Millingen aan de Rijn hebben ze daarvan geleerd. Ze deden een proef met ‘Cargo hitching’: pakketjes die meeliften met de OV-bus. Online bestellingen hoefden in die periode niet meer bezorgd te worden met een colonne halflege bestelbusjes, maar kwamen in de daluren mee met de reguliere lijnbus. Mensen van de lokale zorginstelling pikten de pakketten op bij het NS-station van Nijmegen en zetten ze af bij een ophaalpunt in het dorp. Het was begonnen als een proef, weet Van Duin, maar het zou veel dorpswinkels in krimpgebieden een extra functie kunnen geven.
Vertrouwen
Of crowdshipping echt leidt tot veel minder vrachtbewegingen in het pakketvervoer, hangt voor een groot deel af van het vertrouwen dat klanten in de vervoerders hebben, denkt Van Duin. Zijn de bezorgers uitgeperste ‘Uberslaven’, studenten met een gezond bijbaantje of geregistreerde koeriers met een diploma, een aansprakelijkheidsverzekering en een accountant? Economische Zaken zou eerst een beslissing moeten nemen: mogen burgers transporten afhandelen, of moeten ze eerst een geregistreerd vervoersbedrijf worden?